Contra’l TTIP por prudencia

Una movilización en España contra el Tratáu de Llibre Comerciu. Semeya / Amigos de la Tierra.

David Rivas / Economista y profesor na Facultá d´Económiques de la Universidá Autónoma de Madrid.

El Tratáu de Llibre Comerciu ente la Unión Europea y los Estaos Uníos (TTIP) ye dalgo más qu’un tratáu de llibre comerciu porque, como dicen los sos promotores, trátase d’evitar dobles imposiciones y pilancos alministrativos, lo mesmo que facilitar les inversiones en les dos bárcenes del océanu. Ye verdá que tresciende lo que ye un tratáu: ye l’intentu de construir toa una cadarma paraxurídica al marxe del control públicu y de la democracia. Por eso les discusiones alrodiu’l TTIP cuasi nunca tan desendolcaes n’ámbitos estrictamente económicos, sinón xurídicos, llaborales, políticos y medioambientales. Tamién hai discusión alrodiu la metodoloxía que siguen los sos defensores. Argumenten que’l TTIP provocará un xorrecimientu xeneral del PIB d’un 0,5%. ¿Por qué non un 0,4 o un 1,2? Nun lo sabemos.

Nun cara a cara públicu d’hai unos menses con Jochen Müller na Comisión Europea, amosára-y que los estudios yeren percríticos col TTIP. Como yera d’esperar, remitiérame a un estudiu de la Universidá Complutense que-y da tolos parabienes al tratáu. Tamién mencionara un estudiu de Comisiones Obreras mui favoratible al TTIP. Pero hai un estudiu de la Tufts University, norteamericana, que diz lo contrario. Müller descalificó la so metodoloxía aduciendo que nun pué emplegase pal comerciu porque ta basada “nun modelu macroeconómicu de la ONU”. Escontra la evidencia de que tamién hai otros dos informes europeos que falen de les descomanaes consecuencies negatives, volviera a llimitase a un “nel impautu económicu, non”.

Jochen Müller nun ye un pelamangos. Trátase d’ún de los principales analistes de la Comisión y, col so estupendu español y la so estraordinaria habilidá, ye quien a divulgar per tol reinu les bondaes del TTIP, como fixera de recién na Facultá d’Economía de la Universidá d’Uviéu. Cuando un defensor del tratáu entama descalificando los “modelos macroeconómicos de la ONU”, la única institución que, con tolos sos defeutos, ye verdaderamente multinacional, pa defender a un equipu de la Complutense del que me supongo la so composición, les coses van quedando clariquines.

D’otra banda, afirmar qu’el TTIP ye beneficiosu económicamente anque seya perxudicial no llaboral, no ambiental, no cultural y no político, ye una manifestación de que se pescancia la economía como dalgo ayeno a los ciudadanos y a la democracia. Amái, repítese una constante: tou estudiu que ta opuestu a la llinia dominante na política económica ye miráu con duldia, cuando non descalificáu o apellidáu de paranoia ideoloxizada. Ye posible que l’estudiu de Tufts tenga errores pero nun creyo que seya muncho más inconsistente qu’el de la Complutense, por nun falar del que fixera Comisiones Obreras.

FMI y Banco Mundial, en peligru

Estaos Uníos, que cuenta con caballos troyanos na Unión Europea, ta tratando caltener el so estatus na cadarma económica mundial y fáelo al traviés de la vía aparentemente más inocua: la comercial. Pero tolos movimientos prodúcense en función de los cambios xeoestratéxicos d’Asia, preparándose pa cualisquiera eventualidá nel polvorín del Cercanu Oriente, lo mesmo que p’atayar los movimientos de Rusia y, penriba too, China. Por eso, por exemplu, malapenes hai cuatru meses, India plantegó acelerar el tratáu de llibre comerciu cola UE, pa posicionase nel nueu ámbitu. El TTIP ye ún de los ellementos fundamentales pa la constitución d’una nuea arquiteutura económica internacional enriba les ruines de les alcordaes de Bretton Woods y col horizonte de reforma o desapaición del FMI y del Banco Mundial.

En otros paises l’oposición al TTIP ye más visible, como en
Malmö (Suecia). Semeya / JULLE.

Nesti horizonte la Unión Europea tien una gran debilidá. Na teoría ortodoxa del comerciu la integración económica ye una anomalía, porque nun ye a desplicase polos mecanismos del mercáu sinón pola decisión política. Por eso mescabar les normes europées significa dexar toles decisiones al albur de les fuerces económiques. Nesti choque ente la Unión Europa y los Estaos Uníos hai un exemplu perclaru de llinia de batalla. La UE tien un principiu básicu, el principiu de prudencia, que desixe demostrar que dalgo nun ye dañino pa que tea permitío. Nos Estaos Uníos fáese al revés y too ta permitío mentanto nun se demuestre que ye dañino. Per otra parte, nun cabe esa xaculatoria de “vusté esporte tresxénicos si-y peta ya yo soi llibre pa compralos o non”, porque la normativa d’etiquetáu norteamericana nun obliga a especificalo. Y si la UE propunxere lo contrario, aduciríen incrementu costes y barreres non arancelaries. La esperiencia de tres décades de la OMC ye significativa: nunca el plantegamientu ambiental venciera al comercial. Hasta Alemania llevó una sanción de la OMC en 2014 por torgar la importación de carne hormonao d’Estaos Uníos. Y anguaño Monsanto presenta denuncies contra varios países llatinoamericanos por permitir a los campesinos emplegar biltos tradicionales.

Na negociación del tratáu, Estaos Uníos considera qu’esi principiu de precaución, que permite prohibir productos o teunoloxíes de los qu’haiga fundaes sospeches de que perxudiquen a la salú público o al mediu ambiente, ye una cenciella barrera non arancelaria al comerciu. Nesti sentíu pretenden sustituyilu pol principiu científicu, esto ye, basáu nun enancháu consensu de la comunidá científica. Pero hai que precisar que na ciencia nun s’afirma nada si nun ta completamente demostrao, y recordar tamién qu’en munches ocasiones los efeutos negativos de cualisquier productu o teunoloxía sobre la salú o’l mediu ambiente suelen dase a llargu plazu, colo qu’entraríamos nel tarrén de la probabilidá. Arriendes d’ello, ye de sabío que munchos grupos científicos, como los que realizaron investigaciones sobre tresxénixcos, taben contrataos pola industria mesma. Nel fondu tan enfrentándose dos modelos heriedes de la tradición democrática lliberal, dos tipos d’organización social. La democracia ta representada por un triángulu equiláteru y los llaos son los tres poderes del Estáu, pero’l lláu que fae de base nun ye’l mesmu. N’Europa el poder sustentante ye’l llexislativu, mentanto que nos Estaos Uníos ye’l xudicial. Ehí ye onde ta el ñodu la cuestión: nuna sociedá mui xudicializada hai que demostrar que les coses son dañines, mientres que notra llexíslase a priori, col principiu de prudencia.

La política llaboral

Tamién el tratáu podría suponer una mayor desregulación del mercáu trabayu, anque equí l’efeutu ye más discutible porque na política llaboral los Estaos mantienen mayor soberanía, colo qu’habrá situaciones distintes. Pero nun escaezamos que, n’Exiptu, una empresa llamada Veolia denunciara al Estáu por xubir el salariu mínimu, por considerar que vulneraba la competencia ya incumplía un contratu firmáu con un salariu mínimu más baxu.

Y too esto faese con una enorme opacidá: hai parllamentarios europeos que nun tienen accesu a tolos documentos y hai normes qu’establecen que dalgunes negociaciones permanezan ocultes trenta años. ¿Cómo podemos fiamos de dalgo que ye tremendamente opaco y tremendamente oculto? Y tenemos un exemplu de recién: el tratáu de llibre comerciu con Corea’l Sur finara en 2013 y de la so vida nun sabemos práuticamente nada.

¿Y qué socede si hai conflictu? Pues recúrrese a un tribunal d’arbitrax. L’arbitrax plantegárase nel so día por desconfianza hacia países inseguros xurídicamente, pero esto nel TTIP nun tien sentíu. ¿Por qué hai buscar un muérganu priváu envede faer que los muérganos xudiciales funcionen? Trátase de da-y a una empresa privada la mesma llexitimidá d’orixe y d’exerciciu qu’a un Estáu, cuestión aberrante dende’l puntu vista del drechu. Nel fondu, la democracia ye considerada una barrera non arancelaria.

Los defensores del TTIP dicen que cómo ye posible tar en contra de dalgo qu’entá ta por facer. Más grave ye defender dalgo qu’entá ta por facer. El fondu la controversia nun ye un problema de llibre comerciu sinón una cuestión de llexitimidá democrática. ¿Y por qué oponese al TTIP? Una vuelta más, pol principiu de prudencia.

PUBLICADO EN ATLÁNTICA XXII Nº 45, JULIO DE 2016